Φίοντορ Ντοστογιέφσκι: Η ενεργός αγάπη χρειάζεται δουλειά κι επίμονη αυτοκυριαρχία
Αδελφοί Καραμάζοφ- το αριστουργηματικό κύκνειο άσμα του κορυφαίου δημιουργού με τα...
μηνύματα αισιοδοξίας του. Στις 22/12/1849, ο δημιουργός του οδηγείται στο εκτελεστικό απόσπασμα από το οποίο γλιτώνει τελευταία στιγμή.
Ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους ψυχογράφους, ένας κορυφαίος Ρώσος δημιουργός με έργο θαυμαστό και ορόσημο στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Τα αριστουργηματικά έργα του ερευνούν σημαντικά ερωτήματα γύρω από την ζωή και τον θάνατο. Οι "Αδελφοί Καραμάζοφ" αποτελούν το κύκνειο άσμα του Ντοστογιέφσκι- το έργο με το οποίο έκλεισε τον κύκλο της ζωής του. Συγγράφηκε κατά την διάρκεια των ετών 1879-1880. Ο συγγραφέας ήθελε να αποτελέσει το πρώτο μέρος ενός μεγαλύτερου έργου, με πρωταγωνιστή τον Αλιόσα Καραμάζοφ, υπό την ονομασία “Η Ζωή Ενός Μεγάλου Αμαρτωλού”. Δυστυχώς, το αριστούργημά του έμεινε ανολοκλήρωτο, καθώς ο συγγραφέας έφυγε από τη ζωή το 1881.
Η ιστορία διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1860, ακριβώς μετά την κατάργηση της δουλοπαροικίας στην τσαρική Ρωσία. Πρόκειται για μια νέα εποχή για την αυτοκρατορία που αποπνέει στον συγγραφέα αισθήματα αισιοδοξίας κι αποδεικνύεται παρά την τραγικότητα της υπόθεσης του έργου, τόσο από το περιεχόμενο του όσο κι από το τέλος του.
Το σύγγραμμα αναφέρεται στη διαλυμένη οικογένεια των Καραμάζοφ, που προσπαθεί μετά από χρόνια να γεφυρώσει το χάσμα που τη χωρίζει. Ο εξαιρετικά δύστροπος χαρακτήρας του πατέρα, Φιοντόρ Πάβλοβιτς Καραμάζοφ, και οι συνεχείς συγκρούσεις του με το μεγαλύτερο γιο του Ντιμίτρι, δυσκολεύουν την προσπάθεια επανένωσης. Αυτή η συνεχής σύγκρουσή θα οδηγήσει στη διάλυση της οικογένειας... `Υστερα από μια λογομαχία τους, ο πατέρας καταλήγει άγρια δολοφονημένος και όλα τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι ο Ντιμίτρι ήταν ο δράστης. Ο ένοχος μπορεί να είναι μόνο ένας, ωστόσο είναι περισσότεροι εκείνοι που όπλισαν το χέρι του δράστη... Οι ήρωες της ιστορίας απεικονίζουν με μοναδικό τρόπο όλες τις δυνάμεις που ενυπάρχουν σε κάθε ανθρώπινη ψυχή.
Το έργο διακρίνεται από τις ολοφάνερες αντιθέσεις του αληθινού με του ψεύτικου, εκεί όπου η βαρβαρότητα και η χυδαιότητα φαντάζουν τόσο ασήμαντες μπροστά στην απεραντοσύνη της καλοσύνης.
Ας δούμε κάποια αποσπάσματα από το αριστούργημα αυτό...
«Η ενεργός αγάπη είναι κάτι πολύ πιο σκληρό και φοβερό από την αγάπη που περιορίζεται στα όνειρα. Η ονειροπόλα αγάπη διψάει για σύντομα κατορθώματα, ζητάει μια γρήγορη ικανοποίηση και το γενικό θαυμασμό. Σε τέτοιες περιπτώσεις μερικοί φτάνουν πραγματικά να θυσιάσουν και τη ζωή τους ακόμα, αρκεί να μην περιμένουν πολύ, μα να πραγματοποιηθεί γρήγορα τ’ όνειρό τους. Και να’ ναι σα μια θεατρική παράσταση που να τη βλέπουν όλοι και να τη χειροκροτούν.
Μα η ενεργός αγάπη χρειάζεται δουλειά κι επίμονη αυτοκυριαρχία και για μερικούς είναι ίσως-ίσως ολόκληρη επιστήμη. Μα σας προλέγω πως ακόμα και τη στιγμή που θα δείτε με φρίκη πως παρ’ όλες σας τις προσπάθειες όχι μονάχα δεν πλησιάσατε τον σκοπό σας, μα αντίθετα ξεφύγατε απ’ αυτόν, εκείνην ακριβώς τη στιγμή, σας το προλέγω, θα ‘χετε φτάσει στο σκοπό».
«Αυτός που λέει ψέματα στον εαυτό του και πιστεύει στο ίδιο του το ψέμα, φτάνει στο σημείο να μη βλέπει καμιά αλήθεια ούτε μέσα του ούτε και στους άλλους. Κι έτσι χάνει κάθε εκτίμηση για τους άλλους και κάθε αυτοεκτίμηση.
Μην εκτιμώντας κανέναν, παύει να αγαπάει. Και μην έχοντας την αγάπη, αρχίζει να παρασέρνεται από τα πάθη και την ακολασία για να απασχοληθεί και να διασκεδάσει. Έτσι φτάνει στην απόλυτη κτηνωδία, και όλα αυτά επειδή λέει συνεχώς ψέματα στους άλλους και στον εαυτό του».
Εγώ, έλεγε, αγαπάω την ανθρωπότητα μα απορώ κι ο ίδιος με τον εαυτό μου: Όσο περισσότερο αγαπώ την ανθρωπότητα γενικά, τόσο λιγότερο αγαπάω τον κάθε άνθρωπο χωριστά.
Στις ονειροπολήσεις μου, έλεγε, φτάνω συχνά να λαχταράω μέχρι πάθος να εξυπηρετήσω την ανθρωπότητα και ίσως και στ` αλήθεια να δεχόμουνα να σταυρωθώ για τους ανθρώπους, αν παρουσιαζόταν ξαφνικά μια τέτοια ανάγκη.
Κι όμως, παρ` όλα αυτά, δεν μπορώ ούτε δυο μέρες να ζήσω στο ίδιο δωμάτιο μ` άλλον άνθρωπο.
Αυτό το ξέρω από πείρα. Μόλις βρεθεί κάποιος κοντά μου, νιώθω πως μου πληγώνει την ατομικότητα μου και μου περιορίζει την ελευθερία μου. Μπορώ μέσα σ` ένα εικοσιτετράωρο να μισήσω τον πιο καλό άνθρωπο.
Άλλον γιατί τρώει αργά, άλλον γιατί έχει συνάχι και σκουπίζει συνεχώς τη μύτη του με το μαντήλι. Γίνομαι, έλεγε, εχθρός των ανθρώπων μόλις οι σχέσεις μας γίνουν κάπως στενότερες. Μα γι`αυτό, όσο περισσότερο μισούσα ορισμένους ανθρώπους προσωπικά, τόσο πιο φλογερά αγαπούσα την ανθρωπότητα στο σύνολο της. [...]
Η ονειροπόλα αγάπη διψάει για σύντομα κατορθώματα, ζητάει μια γρήγορη ικανοποίηση και τον γενικό θαυμασμό. Στις τέτοιες περιπτώσεις μερικοί φτάνουν πραγματικά στο σημείο να θυσιάσουν και τη ζωή τους ακόμα, αρκεί να μην περιμένουν πολύ, μα να πραγματοποιηθεί γρήγορα τ` όνειρο τους. Και να` ναι σαν μια θεατρική παράσταση που να τη βλέπουν όλοι και να τη χειροκροτούν.
«Το κυριότερο είναι να μη λέτε ψέματα στον ίδιο σας τον εαυτό.
Αυτός που λέει ψέματα στον εαυτό του και πιστεύει στο ίδιο του το ψέμα, φτάνει στο σημείο να μη βλέπει καμιά αλήθεια ούτε μέσα του ούτε και στους άλλους.
Κι έτσι χάνει κάθε εκτίμηση για τους άλλους και κάθε αυτοεκτίμηση.
Μην εκτιμώντας κανέναν, παύει να αγαπάει.
Και μην έχοντας την αγάπη, αρχίζει να παρασέρνεται από τα πάθη και την ακολασία για να απασχοληθεί και να διασκεδάσει.
Έτσι φτάνει στην απόλυτη κτηνωδία, και όλα αυτά επειδή λέει συνεχώς ψέματα στους άλλους και στον εαυτό του.
Αυτός που λέει ψέματα στον εαυτό του είναι αυτός που προσβάλλεται πρώτος.
Γιατί καμιά φορά είναι πολύ ευχάριστο να νιώθει κανείς προσβλημένος. Ετσι δεν είναι;
Κι ας ξέρει πως κανένας δεν τον πρόσβαλε και πως μονάχος του φαντάστηκε την προσβολή και είπε ψέματα από κοκεταρία, υπερέβαλε τα πράγματα για να τα εξωραΐσει, αρπάχτηκε από μια λέξη φτιάχνοντας ένα ολάκερο βουνό από έναν κόκκο σινάπεως.
Τα ξέρει όλα αυτά και μόνος του, κι όμως προσβάλλεται, προσβάλλεται ώσπου να νιώσει ευχαρίστηση, να νιώσει μεγάλη αγαλλίαση, κι έτσι φτάνει στο σημείο να καλλιεργεί μέσα του το πραγματικό μίσος.»
«Αγάπησε όλη τη κτίση του Θεού, τα πάντα μέσα σ’ αυτήν και κάθε κόκκο άμμου. Αγάπησε το κάθε φύλλο, την κάθε ηλιαχτίδα από το φως του Θεού. Αγάπησε τα ζώα, αγάπησε τα φυτά, αγάπησε το καθετί. Κι όταν αγαπήσεις τα πάντα τότε θα ανακαλύψεις μέσα στο καθετί το μυστικό του Θεού. Σαν το αισθανθείς αυτό, τότε να αρχίσεις να το γνωρίζεις και να το αντιλαμβάνεσαι κάθε μέρα όλο και πιο πολύ. Και θα φθάσεις, εν τέλει, να αγαπήσεις ολόκληρο τον κόσμο με μια ανεξάντλητη, παγκόσμια αγάπη που να αγκαλιάζει και να περιλαμβάνει τα πάντα. Αγάπησε τα ζώα: ο Θεός τους έχει δώσει σπέρματα σκέψης και ανόθευτη χαρά. Μην τα ταράξεις. Μην τα βασανίζεις, μην τους στερήσεις τη χαρά τους, μη βαδίσεις ενάντια στις προθέσεις και το σχέδιο του Θεού.»
«Θέλουμε να ζήσουμε έστω και ενάντια στην λογική»
«Πάθος για ζωή πάση θυσία» αναφωνεί ο Ιβάν Καραμαζώφ. Δεν υπάρχει καμία δύναμη, καμία απόγνωση, κανένα τρομερό γεγονός όσο δυσάρεστο κι αν είναι όπως φτώχεια, αρρώστια ή άλλη δυστυχία που να μπορεί να μας κάνει να θέλουμε να «καταπνίξουμε αυτή την θαυμαστή κι απρεπή ίσως δίψα για τη ζωή».
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι, Αδελφοί Καραμάζοφ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου